ویتامین ب ۹ (Vitamin B9) – فولیک اسید
ویتامین ب ۹ یا فولیک اسید یکی از ویتامین‌های حیاتی محلول در آب است که نقش اساسی در رشد سلولی، تشکیل DNA و خون‌سازی دارد. این ویتامین از خانواده ویتامین‌های گروه B به شمار می‌رود و کمبود آن می‌تواند منجر به مشکلات جدی، به‌ویژه در دوران بارداری و رشد جنینی شود. فولیک اسید در طبیعت به شکل «فولات» در سبزیجات برگ سبز، غلات و حبوبات یافت می‌شود و در داروسازی به‌صورت مکمل‌های خوراکی یا تزریقی تولید می‌گردد.
ویژگی‌ها و خصوصیات
- فرمول شیمیایی: C19H19N7O6
- محلول در آب و حساس به نور و حرارت.
- نقش کلیدی در سنتز DNA، RNA و متابولیسم اسیدهای آمینه.
- مورد نیاز برای تکثیر و رشد سلولی، به‌ویژه در دوران بارداری و کودکی.
نقش‌ها و فواید
فولیک اسید برای تولید گلبول‌های قرمز ضروری است و از کم‌خونی مگالوبلاستیک پیشگیری می‌کند. این ویتامین در رشد و تقسیم سلولی، بهبود عملکرد مغز و سیستم عصبی و همچنین کاهش سطح هموسیستئین خون (عامل خطر بیماری‌های قلبی-عروقی) نقش دارد. در دوران بارداری، مصرف کافی آن مانع بروز نقایص لوله عصبی در جنین می‌شود.
منابع غذایی
- سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج، کلم بروکلی و کاهو.
- حبوبات شامل عدس، نخود و لوبیا.
- غلات غنی‌شده و نان‌های سبوس‌دار.
- جگر و سایر احشاء حیوانی.
- میوه‌هایی مثل پرتقال و موز.
کمبود و علائم
کمبود ویتامین ب ۹ باعث بروز کم‌خونی مگالوبلاستیک، خستگی، ضعف، تحریک‌پذیری، مشکلات گوارشی و اختلالات حافظه می‌شود. در زنان باردار، کمبود آن می‌تواند منجر به تولد نوزاد با نقایص مادرزادی، به‌ویژه نقایص لوله عصبی شود. همچنین ممکن است رشد و تکامل کودکان را مختل کند.
مکمل‌ها و توصیه‌ها
پزشکان معمولاً مصرف مکمل فولیک اسید را برای زنان در سن باروری و به‌ویژه پیش از بارداری و در سه‌ماهه اول توصیه می‌کنند. دوز معمول برای بزرگسالان روزانه حدود ۴۰۰ میکروگرم است، اما در شرایط خاص مانند بارداری یا برخی بیماری‌ها ممکن است مقادیر بیشتری تجویز شود. رعایت دوز مناسب اهمیت دارد زیرا مصرف بیش از حد نیز می‌تواند عوارضی ایجاد کند.
جمع‌بندی
ویتامین ب ۹ یا فولیک اسید یکی از مهم‌ترین ریزمغذی‌ها برای سلامت خون، رشد سلولی و تکامل جنینی است. دریافت کافی آن از طریق رژیم غذایی و در صورت نیاز با مکمل‌ها، نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی و پیشگیری از بیماری‌ها ایفا می‌کند. توجه به مصرف فولیک اسید به‌ویژه در زنان باردار، یکی از ضروری‌ترین اقدامات پیشگیرانه در حوزه سلامت مادر و کودک است.