ویتامین ب ۵ (Vitamin B5) – پانتوتنیک اسید
ویتامین ب ۵ یا پانتوتنیک اسید یکی از ویتامین‌های محلول در آب از خانواده B کمپلکس است که نقش حیاتی در متابولیسم انرژی و سنتز کوآنزیم A (CoA) دارد. این ویتامین تقریباً در تمامی مواد غذایی یافت می‌شود و به همین دلیل نام آن از واژه یونانی «پانتوس» به معنای «همه‌جا» گرفته شده است. پانتوتنیک اسید برای رشد، تولید هورمون‌ها و عملکرد صحیح سلول‌ها ضروری است.
ویژگی‌ها و خصوصیات
- فرمول شیمیایی: C9H17NO5
- محلول در آب و حساس به حرارت و فرآوری طولانی‌مدت غذا.
- پیش‌ساز کوآنزیم A که در واکنش‌های متابولیکی کلیدی نقش دارد.
نقش‌ها و فواید
ویتامین ب ۵ برای سنتز و تجزیه چربی‌ها، پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها ضروری است. این ویتامین در تولید هورمون‌های استروئیدی (مانند کورتیزول) و انتقال‌دهنده‌های عصبی نقش دارد. همچنین در بهبود ترمیم زخم‌ها، کاهش استرس، و حمایت از سلامت پوست و مو تأثیر مثبت دارد.
منابع غذایی
- گوشت قرمز، مرغ و ماهی.
- تخم‌مرغ و لبنیات.
- غلات کامل و سبوس.
- حبوبات مانند عدس و نخود.
- سیب‌زمینی، قارچ و سبزیجات برگ سبز.
کمبود و علائم
کمبود پانتوتنیک اسید نادر است، زیرا در اغلب مواد غذایی وجود دارد. اما در صورت بروز، می‌تواند علائمی مانند خستگی شدید، تحریک‌پذیری، بی‌خوابی، بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن اندام‌ها، مشکلات گوارشی و ضعف عضلانی ایجاد کند. در شرایط استرس بالا یا بیماری‌های مزمن، نیاز به این ویتامین افزایش می‌یابد.
مکمل‌ها و ایمنی
مکمل‌های ویتامین ب ۵ معمولاً به‌صورت قرص یا کپسول عرضه می‌شوند و برای بهبود عملکرد متابولیسم یا تقویت پوست و مو مورد استفاده قرار می‌گیرند. مصرف متعادل آن ایمن است، اما دوزهای بسیار بالا ممکن است باعث اسهال یا اختلالات گوارشی گردد.
جمع‌بندی
ویتامین ب ۵ یا پانتوتنیک اسید یکی از ضروری‌ترین ویتامین‌های گروه B است که به دلیل نقش کلیدی در متابولیسم انرژی و سنتز هورمون‌ها، اهمیت زیادی در سلامت عمومی دارد. دریافت آن از طریق رژیم غذایی متنوع به‌راحتی امکان‌پذیر است و کمبود آن به ندرت مشاهده می‌شود، اما آگاهی از نقش‌ها و منابع آن می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از مشکلات سلامتی کمک کند.