ویتامین ب ۳ (Vitamin B3) – نیکوتینامید و نیکوتینیک اسید

ویتامین ب ۳ که به شکل‌های نیکوتینیک اسید (Niacin) و نیکوتینامید (Nicotinamide) شناخته می‌شود، یکی از ویتامین‌های محلول در آب گروه B است. این ویتامین نقش کلیدی در متابولیسم انرژی دارد و به‌عنوان جزء اصلی کوآنزیم‌های NAD و NADP عمل می‌کند که در واکنش‌های اکسیداسیون و احیاء سلولی دخالت دارند. ویتامین ب ۳ برای سلامت پوست، اعصاب و دستگاه گوارش ضروری است.

ویژگی‌ها و اشکال مختلف

• نیکوتینیک اسید: بیشتر به‌عنوان داروی کاهنده کلسترول در دوزهای بالا استفاده می‌شود.
• نیکوتینامید: شکل رایج‌تر در مکمل‌ها و مواد غذایی، با اثرات ضدالتهابی و پوستی.
• محلول در آب و نسبتاً پایدار در برابر حرارت و نور.

نقش‌ها و فواید

ویتامین ب ۳ در بیش از ۴۰۰ واکنش آنزیمی بدن شرکت می‌کند. این ویتامین برای تولید انرژی از کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها حیاتی است. همچنین در تنظیم کلسترول خون، بهبود گردش خون و بازسازی DNA نقش دارد. نیکوتینامید در محصولات پوستی نیز به‌عنوان ماده‌ای ضدالتهاب برای درمان آکنه و لک‌های پوستی استفاده می‌شود.

منابع غذایی

• گوشت قرمز، مرغ و ماهی.
• جگر و دل.
• حبوبات مانند نخود و عدس.
• غلات کامل و نان سبوس‌دار.
• بادام‌زمینی و دانه‌های روغنی.

کمبود و علائم

کمبود شدید ویتامین ب ۳ منجر به بیماری پلاگر می‌شود که سه علامت اصلی دارد: درماتیت، اسهال و زوال عقل (سه D معروف: Dermatitis, Diarrhea, Dementia). در صورت عدم درمان، این بیماری می‌تواند کشنده باشد. کمبود خفیف نیز ممکن است موجب ضعف، تحریک‌پذیری، بی‌اشتهایی و مشکلات پوستی شود.

مکمل‌ها و درمان

مکمل‌های نیکوتینامید یا نیاسین معمولاً برای پیشگیری یا درمان کمبود استفاده می‌شوند. در دوزهای دارویی، نیکوتینیک اسید می‌تواند به کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) کمک کند، اما ممکن است عوارضی مانند گرگرفتگی یا مشکلات کبدی ایجاد کند. مصرف مکمل‌ها باید تحت نظر پزشک باشد.

جمع‌بندی

ویتامین ب ۳ یا نیاسین یکی از ضروری‌ترین ویتامین‌های گروه B است که در سلامت متابولیک، عصبی و پوستی نقش حیاتی دارد. دریافت کافی آن از طریق رژیم غذایی متنوع به‌راحتی امکان‌پذیر است، اما در شرایط خاص یا بیماری‌های متابولیک ممکن است نیاز به مصرف مکمل وجود داشته باشد. اهمیت این ویتامین به اندازه‌ای است که کمبود آن با بیماری‌های جدی همراه است و مصرف مناسب آن می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کمک کند.