ویتامین ب ۱ (Vitamin B1) – تیامین
ویتامین ب ۱ که با نام تیامین شناخته می‌شود، نخستین ویتامین کشف‌شده از خانواده ویتامین‌های گروه B است. این ویتامین محلول در آب بوده و برای متابولیسم انرژی، عملکرد صحیح سیستم عصبی و سلامت قلب اهمیت فراوانی دارد. تیامین به‌عنوان کوآنزیم در واکنش‌های متابولیکی گلوکز عمل کرده و یکی از عوامل حیاتی در تولید انرژی سلولی به شمار می‌رود.
ویژگی‌ها و خصوصیات
- فرمول شیمیایی: C12H17N4OS
- محلول در آب و حساس به حرارت و pH قلیایی.
- پیش‌ساز کوآنزیم تیامین پیروفسفات (TPP) که در چرخه کربوهیدرات نقش دارد.
نقش‌ها و فواید
تیامین برای آزادسازی انرژی از کربوهیدرات‌ها ضروری است و به همین دلیل در فعالیت‌های پرانرژی بدن مانند عملکرد عضلات و مغز اهمیت دارد. این ویتامین به انتقال پیام‌های عصبی، انقباض عضلات و تنظیم عملکرد قلب کمک می‌کند. همچنین در حفظ اشتها و بهبود عملکرد دستگاه گوارش نقش دارد.
منابع غذایی
- غلات کامل و نان سبوس‌دار.
- حبوبات مانند عدس، نخود و لوبیا.
- گوشت قرمز و جگر.
- گوشت مرغ و ماهی.
- آجیل‌ها و دانه‌های خوراکی.
کمبود و علائم
کمبود تیامین منجر به بیماری بری‌بری می‌شود که به دو شکل خشک (عصبی) و مرطوب (قلبی–عروقی) بروز می‌کند. علائم شامل ضعف عضلانی، خستگی، کاهش اشتها، بی‌حسی اندام‌ها، تورم پاها و در موارد شدید نارسایی قلبی است. کمبود تیامین همچنین با بیماری سندرم ورنیکه-کورساکوف در افراد الکلی مزمن مرتبط است که باعث اختلالات حافظه و عصبی می‌گردد.
مکمل‌ها و ایمنی
مکمل‌های تیامین برای پیشگیری و درمان کمبود تجویز می‌شوند و معمولاً ایمن هستند. دوزهای بالاتر از نیاز روزانه به‌ندرت عوارض جانبی ایجاد می‌کنند، زیرا مازاد آن از طریق ادرار دفع می‌شود. با این حال، مصرف دوزهای درمانی باید زیر نظر پزشک انجام شود، به‌ویژه در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی یا مشکلات خاص متابولیسمی.
جمع‌بندی
ویتامین ب ۱ یا تیامین یکی از مهم‌ترین ویتامین‌های گروه B است که برای تأمین انرژی، سلامت سیستم عصبی و عملکرد قلب ضروری است. دریافت کافی آن از طریق رژیم غذایی متنوع تضمین‌کننده پیشگیری از بیماری‌های ناشی از کمبود این ویتامین و حفظ سلامت عمومی بدن خواهد بود.